เปิดบ้านเปียงหลวง ชุมชนหลากหลายวัฒนธรรมชนเผ่า บนชายแดนไทยพม่า อำเภอเวียงแหง จังหวัดเชียงใหม่

โดยนายเล็ก คาวบอยเวียงแหงเมื่อ 29 มิถุนายน 2011 เวลา 11:31 น.

ทุนทางสังคมกับการพัฒนาคุณภาพชีวิตและชุมชนเปียงหลวง

1. ประวัติชุมชน

บ้านเปียงหลวง ก่อตั้งราว พ.ศ.2471โดยพ่อค้าวัวต่าง ชื่อว่า จองดี เป็นชาว

ไทยใหญ่นำชาวบ้านประมาณ 11 ครัวเรือนมาพักอาศัยอยู่ทางเหนือของวัดเปียงหลวง

ปัจจุบัน ชาวบ้านที่มาตั้งถิ่นฐานส่วนใหญ่เป็นชาวไทยใหญ่และชาวจีนอดีตทหารจีน

คณะชาติ ลีซอและลาหู่ ในอดีตหมู่บ้านเปียงหลวงเป็นที่ตั้งกองบัญชาการกู้ชาติ

ไทยใหญ่ เนื่องจากสภาพหมู่บ้านมีลักษณะเป็นที่ราบผืนใหญ่ จึงตั้งชื่อของหมู่บ้านว่า

เปียงหลวง ภาษาไทยใหญ่ เปียง แปลว่าราบเรยบเสมอกัน หลวง แปลว่า ใหญ่

บ้านเปียงหลวงประกอบด้วยบ้านบริวารได้แก่ ชุมชนชาวจีน และบ้านหลักแต่ง

ซึ่งอยู่ติดชายแดนไทย – พม่า มีด่าน “ช่องหลักแต่ง” เป็นด่านชั่วคราวที่เคยเปิดค้า

ขายชายแดนในระดับท้องถิ่น

2. บริบทชุมชน

ลักษณะภูมิประเทศ บ้านเปียงหลวง มีลักษณะเป็นพื้นที่ราบขนาดใหญ่

เมื่อเดินทางผ่านพ้นอำ เภอเชียงดาวจนกระทั่งถึง เขตชายแดนบ้านหลักแต่งจึง

เริ่มเป็นช่องเขา ล้อมรอบด้วยภูเขามี 3 ฤดู คือ ฤดูร้อน ฤดูฝน และฤดูหนาว

โดยในฤดูร้อนอากาศจะไม่ร้อนมากนักและเป็นช่วงระยะเวลาสั้น ๆ เนื่องจาก

สภาพอากาศส่วนใหญ่ของอำเภอเวียงแหงจะเย็นตลอดปีในช่วงกลางคืนและเช้า

และในฤดูหนาวอากาศจะหนาวเย็นบางครั้งมีลูกเห็บตก มีหมอกหนาปกคลุม

ในเวลาเช้า อุณหภูมิในตอนกลางคืนประมาณ 10 องศาตอนกลางวัน ประมาณ

15-20 องศาเซลเซียส ในฤดูหนาวจะเริ่มมีนักท่องเที่ยวทั้งชาวไทยและชาวต่างชาติ

ทางมาสัมผัสอากาศหนาว โดยเดินทางมาจากอำเภอปาย ซึ่งมีช่องทางลัดสามารถ

ไปอำเภอปาย จังหวัดแม่ฮ่องสอน ระยะทางประมาณ 70 กิโลเมตร แต่เป็นทางที่

ทุรกันดารต้องใช้รถขับเคลื่อน 4 ล้อถึงจะสามารถเดินทางได้ ในฤดูฝน

ไม่สามารถเดินทางได้ ในปัจจุบันเริ่มเป็นที่รู้จักของชาวต่างชาติได้มีนักท่องเที่ยว

ชาวต่างชาติ เหมารถกระบะท่องเที่ยวเส้นทางธรรมชาติ

อาณาเขต

ทิศเหนือ ติดชายแดนประเทศพม่า ภูมิประเทศเป็นช่องเขา

ทิศใต้ติดบ้านใหม่มะกายอน

ทิศตะวันออก ติดบ้านแปกแซม ซึ่งมีพื้นที่โครงการหลวงในพระองค์ ส่งเสริมการเกษตร ปลูกผักเพื่อส่งขาย

การเลี้ยงสัตว์ เลี้ยงแพะแกะ เพื่อส่งเสริมคุณภาพชีวิตของชาวเขา

ทิศตะวันตก ติดบ้านเล็กในป่าใหญ่ ดอยดำมี พื้นที่ 7,750 ไร่

จำนวนประชากรตาม ทะเบียนราษฎร 1,165 คน ชาย 606 คน

หญิง 559 คน ผู้สูงอายุ 67 คน เด็กเล็ก35 คน เด็กวัยเรียน 222 คน คนพิการ

5 คน จำนวนครัว 332 ครัวเรือน

สภาพเศรษฐกิจ

รายได้เฉลี่ย30,790 บาท/คน/ปี ครัวเรือนมีการเก็บออมร้อยละ 55.19% ของครัวเรือนทั้งหมดชาว

บ้านส่วนใหญ่ประกอบอาชีพเกษตรกรรมผลผลิตที่จำหน่วยสู่ตลาดภายในและภาย

นอกชุมชน ได้แก่ กระเทียมและพริกขี้หนูประชากรมีไฟฟ้าและน้ำประปา มีเส้นทาง

คมนาคมสะดวก ในชุมชนยังมีที่พักรายวันและรายเดือนไว้บริการนักท่องเที่ยวอยู่เป็น

จำนวนมาก ราคา ประมาณ 200 – 600 บาทใช้ได้ตลอดปี ร้านค้าและบริการต่างๆ

เป็นจำ นวนมาก เช่นร้านขายของชำมีกระจายในตัวหมู่บ้านเป็นจำนวนมาก

บริษัทสินเชื่อนิ่มซี่เส็ง ร้านตัดผมการบริการไปรษณีย์ ร้านอินเตอร์เน็ต ร้านถ่ายรูป

ปั๊มน้ำมัน แต่สิ่งที่ต้องปรับปรุงคือ ในพื้นที่อำเภอเปียงหลวงไม่มีสาขาของธนาคาร

พาณิชย์ต่างๆ มีเพียงธนาคารเพื่อการเกษตรและสหกรณ์การเกษตร และตู้กด

เงินด่วน ATM เพียงเครื่องเดียวในหมู่บ้านของธนาคารกรุงไทย

สภาพสังคม

สภาพบ้านเรือนของชาวบ้านเปียงหลวงมีความมั่นคงถาวร

มีการจัดบ้านเป็นระเบียบถูกสุขลักษณะครอบครัวมีความอบอุ่น ประชาชนส่วน

ใหญ่มีสุขภาพดี อายุ 35 ปีขึ้นไป ได้รับการตรวจสุขภาพประจำ ปี 63.62%

เด็กและเยาวชนได้รับการศึกษาภาคบังคับทุกคนประชาชนที่มีอายุ 15-60 ปี อ่านออก

เขียนได้คิดเป็น 71.5% บ้านเปียงหลวงเป็นหมู่บ้านปลอดยาเสพติด ไม่มีปัญหา

การแพร่ระบาดของยาเสพติดให้โทษประชาชนส่วนใหญ่ไม่ติดสุรา ไม่ติดบุหรี่

ไม่เล่นการพนัน มีการปฏิบัติศาสนกิจอย่างน้อย สัปดาห์ละ 1 ครั้ง ผู้สูงอายุและ

ผู้พิการได้รับการดูแลเอาใจใส่เป็นอย่างดีไม่มีแหล่งสถานบันเทิงหรือแหล่งมั่วสุม

อบายมุข ในช่วงเวลากลางวันจะมีร้านขายอาหาร ทั้งอาหารจีน อาหารพื้นเมือง

สามารถหากินได้อย่างสะดวก ในช่วงเวลากลางคืนจะค่อนข้างเงียบ ไม่ค่อยมีร้านค้า

ร้านอาหารเปิดให้บริการ เนื่องจากชาวบ้านจะทำอาหารกินเองภายในครัวเรือน

ศาสนา ชาวบ้านส่วนใหญ่นับถือศาสนาพุทธ มีวัดประจำหมู่บ้าน คือ

“วัดเปียงหลวง” และ “วัดฟ้าเวียงอินทร์”

เป็นศูนย์รวมจิตใจของชาวบ้าน นอกจากนั้นยังมีประชาชนบางกลุ่มที่นับถือศาสนา

คริสต์ มีโบสถ์คริสต์ เป็นศูนย์รวมจิตใจของชาวบ้าน ชาวบ้านเปียงหลวงให้ความ

สำคัญกับประเพณี/วัฒนธรรมของพุทธศาสนาเป็นอย่างมาก ในโอกาสงานวัน

สำคัญทางศาสนาจะมีประชาชนเข้าร่วมเป็นจำนวนมาก งานและกิจกรรมส่วนใหญ่

ที่จัดขึ้นในหมู่บ้านก็เป็นงานหรือกิจกรรมที่เกี่ยวข้องกับศาสนาทั้งสิ้น

ประเพณีหมู่บ้าน/ชุมชน ได้แก่

ตรุษจีน (กุมภาพันธ์) ปอยส่างลอง,ป อ ย ซ อ น น้ำ ( เ ม ษ า ย น ) ป อ ย จ่า ก๊ะ

(กรกฎาคม) ปอยออกหว่า,สลากภัตร์,ปอยเทียน (ตุลาคม) และปอยย่องเจ้าครู

หมอ,ปีใหม่ไต (ธันวาคม)

สถานที่ท่องเที่ยวหมู่บ้า น /โบราณสถาน/โบราณวัตถุ

ได้แก่วัดเปียงหลวงวัดฟ้าเวียงอินทร์ พระธาตุแสงขาวชุมชนชาวจีน ชายแดนบ้านหลักแต่งอ่าง

ห้วยเอิ่งจิ่ง น้ำตกห้วยหลักแต่ง และแหล่งท่องเที่ยวเชิงเกษตร

3. ทุนทางสังคมบ้านเปียงหลวง

1) ทุนมนุษย์

ผู้นำ/อาสาสมัคร มีดังนี้

1.1) ครูสายวัน ผิวอ่อน มีสถานะเป็นครู เป็นประธานอาสาสมัครสาธารณสุข

เป็นนักจัดรายการภาษาไทยใหญ่ มีความรู้ด้านวัฒนธรรมไทใหญ่ เป็นโฆษกของบ้าน

เปียงหลวง และมีความสามารถในการร้อง

เพลงของครูจายมู

1.2) พ่อปายเมือง ลายใส เคยเป็นทหารไทใหญ่ที่รบกับกองทัพทหารพม่า

3. ทุนทางสังคมบ้านเปียงหลวง

มีความสามารถทั้งในด้านการรบ และการมวลชนสัมพันธ์ มีความรู้ในพิธีกรรมของ

ชาวไทใหญ่ เป็นบุคคลที่แม่นยำในประวัติศาสตร์เมื่อครั้งยังเป็นทหารมาก มีความ

สามารถในการถ่ายทอดประสบการณ์ของชนชาติไทใหญ่ เป็นผู้ที่ริเริมก่อตั้งจ๊าดไต

(ลิเกไทใหญ่)

1.3) พ่อสล่าจ่อ (ผู้ช่วยสอนของแม่

ครูแมรี่) มีความสามารถในการฟ้อนเจิง(ฟ้อนเจิงมือ) การประดิษฐ์กี่กระตุก

1.4) นางส่วยเมี๊ยะ ใจเย็น (ภรรยา

เจ้าคืนใส ใจเย็น) มีประสบการณ์ด้านการสาธารณสุข เป็นครูสอนภาษาไตให้กับเด็ก

และเยาวชน มีความรู้ความสามารถด้านอาหารและโภชนาการ (อาหารไทใหญ่)

มีประสบการณ์เกี่ยวกับด้านประวัติศาสตร์การเมือง และสังคม

1.5) พ่อแสงชื่น สาละวิน มีความรู้

ความสามารถด้านสังคม วัฒนธรรมไทใหญ่ โดยเป็นนักร้องร่วมสมัยเพลงภาษา

ไทใหญ่

1.6) แม่บัว เงินหอม เป็นผู้ที่มี

บทบาทเด่นด้านการดูแลผู้ที่ติดเชื้อ HIVหรือโรคเอดส์ และมีความสามารถในการ

ประสานงานด้านงบประมาณและกิจกรรมในการช่วยเหลือผู้ติดเชื้อเอดส์ในชุมชน

ทั้งจากหน่วยงานภาครัฐ เช่น หน่วยงานด้านสาธารณสุข และหน่วยงานเอกชน

1.7) นายลวน หลาวผ้า

เป็นหัวหน้ากลุ่มรำนก – รำโตบ้านหลักแต่งที่มีความรู้ความสามารถด้านการรำนก – รำโต

1.8) แม่ครูแมรี่ เป็นบุคคลที่มีความเสียสละ ทำหน้าที่เป็นครูมาโดยตลอด

มีบทบาทในการให้การเลี้ยงดูเด็กกำพร้าช่วยประสานในการพัฒนาเด็ก

1.9) นางผ่าง ลายใส เป็นประธาน

กลุ่มทอผ้า/เย็บผ้าบ้านหลักแต่ง มีความถนัดในการเย็บผ้า ทอผ้า (ลายไทใหญ่)

และการหาตลาดในการจำหน่ายผลิตภัณฑ์

1.10) พ่อหลวงสมบูรณ์ เป็นแกนนำชุมชนบ้านหลักแต่ง ที่มีประสบการณ์และ

สามารถถ่ายทอดด้านประวัติศาสตร์ชุมชนและความรู้ด้านสังคม วัฒนธรรม และ

ประเพณีชาวไทใหญ่

1.11) ลุงเสือ (ดำ) เป็นแกนนำชุมชนบ้านดอย มีบทบาทหน้าที่ประสานงานกับ

ชุมชนตามโอกาสต่างๆ ในรอบปี เป็นล่ามให้กับทหารไทยและทหารพม่า

1.12) นายเต็งยู้น ผายนาง เป็นกำนันตำบลเปียงหลวง เป็นแกนหลักในการ

ประสานงานร่วมกับผู้นำป๊อก/กลุ่มชุมชนบ้านเปียงหลวง ในด้านการจัดกิจกรรม

ต่างๆ ร่วมกับทั้งองค์การบริหารส่วนตำบลเปียงหลวง หน่วยงานภาครัฐ และหน่วย

งานองค์กรเอกชน

1.13) นายจ่ามละ สุแสง เป็นสมาชิกองค์การบริหารส่วนตำบลเปียงหลวง

1.14) นางบัวหอม มั่นคง เป็นสมาชิกองค์การบริหารส่วนตำบลเปียงหลวง

1.15) นายหลุยกุ้ย แซ่หลี เป็นอดีตแกนนำชุมชนจีน ที่มีประสบการณ์และ

สามารถถ่ายทอดด้านประวัติศาสตร์ชุมชนและความรู้ด้านสังคม วัฒนธรรม และ

ประเพณีชาวจีน

1.16) นายผาอาง เป็นแกนนำชุมชนจีนคนใหม่ ต่อจากนายหลุยกุ้ย แซ่หลี

สามารถประสานกับชาวชุมชนจีน และประสานงานกับหน่วยงานภาครัฐและ

หน่วยงานภาคเอกชน

1.17) เจ้าอาวาสวัดฟ้าเวียงอินทร์เป็นพระที่ชาวไทใหญ่ศรัทธา

1.18) เจ้าอาวาสวัดเปียงหลวง เป็นพระที่ชาวไทใหญ่ศรัทธา

1.19) ผู้อำนวยการโรงเรียนบ้านหลักแต่ง (ครูช้าง) เป็นผู้นำทางการที่มีบทบาท

หน้าที่ในการบริหารโรงเรียนบ้านเปียงหลวงให้เป็นไปตามวิสัยทัศน์ เป้าประสงค์ และ

พันธกิจของโรงเรียน

1.20) ผู้อำ นวยการโรงเรียนบ้านเปียงหลวง เป็นผู้นำทางการที่มีบทบาท

หน้าที่ในการบริหารโรงเรียนบ้านเปียงหลวง ให้เป็นไปตามวิสัยทัศน์

เป้าประสงค์ และพันธกิจของโรงเรียน

1.21) หัวหน้าสถานีอนามัยบ้านเปียงหลวง เป็นผู้นำทางการที่มีบทบาท

หน้าที่ในด้านการสาธารณสุขในระดับพื้นที่บ้านเปียงหลวง

2) ทุนสถาบัน

2.1) กลุ่มออมทรัพย์ สหกรณ์เครดิตยูเนี่ยน กองทุนสวัสดิการชุมชนตำบล

เปียงหลวง

2.2) กลุ่มอาชีพ/กลุ่มกึ่งอาชีพ/กลุม่ ทางสังคม ประกอบดว้ ย กลุม่ คณะลิเกจา๊ ต

ไต (ลิเกไทใหญ่) (คณะจ๊าตไตยอดแซงแลงใหม่) กลุ่มทอผ้า/เย็บผ้าบ้านหลักแต่ง

กลุ่มชุมชนจีน (กลุ่มวัฒนธรรมจีน) กลุ่มแม่บ้าน กลุ่มอาสาสมัครสาธารณสุข

ประจำหมู่บ้านเปียงหลวง (อสม.)

2.3) หน่วยงานภาครัฐ ประกอบด้วยองค์การบริหารส่วนตำ บลเปียงหลวง

สถานีอนามัยบ้านเปียงหลวง

2.4) วัด ได้แก่ วัดเปียงหลวง วัดฟ้าเวียงอินทร์ วัดลิ้มยี้

2.5) โรงเรียน ได้แก่ โรงเรียนบ้านเปียงหลวง โรงเรียนสอนภาษาจีนกวงหัว

โรงเรียนวัดฟ้าเวียงอินทร์ (โรงเรียนพระปริยติธรรม) ศูนย์อบรมเด็กอ่อนก่อนเกณฑ์

วัดฟ้าเวียงอินทร์ หอจงซาน

2.6) องค์กรเอกชน ได้แก่ เครือข่ายปฏิบัติงานสตรีไทยใหญ่ (Shan Women’s

Action Network – SWAN)

3) ทุนทางภูมิปัญญาและวัฒนธรรม

3.1) ภูมิปัญญา/ระบบคุณค่า ได้แก่พระพุทธหมายเมือง ศาลพระนเรศวร

3.2) วัฒนธรรม ได้แก่ วัฒนธรรมไตการรำนก รำโต ลิเกไทใหญ่ (จ๊าตไต)

ด้านอาหารไทใหญ่วัฒนธรรมจีน การเชิดสิงโต ด้านอาหารจีนยูนนาน

3.3) พื้นที่/แหล่งประวัติศาสตร์

ได้แก่ เส้นทางการค้าวัวต่าง สุสานเจ้ากองเจิง ชนะศึก (นายพลโม๋เฮือง) ช่องหลัก

แต่ง สุสานครูจายมู พระธาตุมารชินะเจดีย์

3.4) ประเพณี ได้แก่ ปอยส่างลอง ตรุษจีน ประเพณีกินวอ

4) ทุนทรัพยากรธรรมชาติ ได้แก่ อ่างเก็บน้ำห้วยเกิ่งจ๋ง น้ำตกหลักแต่ง ผลผลิต

จากป่า เห็ด แมงมัน ไข่มด ผักต่างๆ ผลผลิตจากภาคเกษตร ข้าว หอมแดง มะม่วง

ลิ้นจี่

<span>โฉมหน้าผู้เผยแพร่ และเปิดฟ้าเปียงหลวง </span>