การส่งเสริมการทอผ้ากระเหรี่ยงย้อมสีธรรมชาติ (การทอผ้าด้วยเอว)
เจ้าของความรู้ นางนิตยา ปัญญามี
ตำแหน่ง นักวิชาการพัฒนาชุมชน ชำนาญการ
หน่วยงาน สำนักงานพัฒนาชุมชนอำเภอดอยเต่า
วัฒนธรรมดั้งเดิมของชาวกะเหรี่ยง สตรีชาวกระเหรี่ยงไม่ต้องออกไปทำมาหากินนอกบ้านหน้าที่เฝ้าบ้าน หุงหาอาหาร จึงมีเวลาว่างมากมายที่จะสร้างสรรผลิตภัณฑ์ผ้าทอของตนเองให้แลดูสวยงาม สมัยก่อนจะดูแลเสื้อผ้า เครื่องนุ่งห่ม โดยเย็บผ้าเอง ทอเสื้อผ้าใส่เอง ไม่มีจักรเย็บผ้า ต้องเย็บด้วยมือ ใช้เข็มอย่างเดียว ขณะที่ฝ่ายชาย มีหน้าที่ออกไปเดินป่าล่าสัตว์ ทำนา ทำไร่ ทำสวน เนื่องจากห่างไกลความเจริญ ประจวบกับในหมู่บ้านมีวัตถุดิบในการผลิต คือต้นฝ้าย ซึ่งสามารถเพาะปลูกไว้ใช้เอง จึงจำต้องทอผ้าไว้ใช้เองในครัวเรือน โดยการทอผ้าด้วยเอว
ชาวกะเหรี่ยงเป็นชนกลุ่มน้อยที่มีความผูกพันกันทางเชื้อชาติ มีการรวมกลุ่ม มีความ
รักความสามัคคี มีความเอื้อเฝื้อเผื่อแผ่ ซึ่งกันและกัน ดำรงชีพอยู่ร่วมกันอย่างสงบสุข บ่งบอกถึงความประณีตรวมของผลิตภัณฑ์ชาวกะเหรี่ยงโดยเฉพาะสตรี เป็นคนรักสวยรักงาม มีเครื่องประดับตกแต่งที่เป็นเอกลักษณ์ของตนเอง เช่น ลวดลายของผ้าจะมีลักษณะลายเมล็ดฝักทอง ลายงูลายรังแมงมุม ลายกาแล ลวดลายที่นิคมทำมากที่สุด คือ ลายกาแล เสื้อที่เป็นเอกลักษณ์ของบ้านหนองปู คือ เสื้อทรงเผ่า เป็นรูปลายที่เป็นเอกลักษณ์ของกลุ่ม ปัจจุบันมีการทำลวดลาย
ด้วยไม้ยก จึงมีความคิดริเริ่มสร้างสรรค์ในสิ่งที่ประดิษฐ์ที่สวยงาม เกิดรายได้มากขึ้นกว่าแต่ก่อน
มีการส่งสินค้าออกไปยังต่างจังหวัด ต่างประเทศมากขึ้น
6. ขุนความรู้
ชาวกะเหรี่ยงหนองปู เป็นสังคมแห่งความเอื้อเฝื้อเผื่อแผ่ มีความคิดริเริ่มสร้างสรรค์ จึงมีการถ่ายทอดองค์ความรู้ให้บุตรทราบ และเพื่อนบ้านมาโดยตลอด นับเป็นการส่งเสริมและสืบสานผลิตภัณฑ์ ซึ่งเป็นภูมิปัญญาดั้งเดิมที่ทรงคุณค่า เห็นควรอนุรักษ์และส่งเสริมให้นักท่องเที่ยวได้เข้ามาเยี่ยมชม มีการจำหน่ายไปข้างนอก มียอดการจำหน่ายคิดเป็นเงิน 40,000 – 70,000 บาทต่อเดือน ปัจจุบันมีสมาชิกกลุ่ม ทั้งหมด 50 คน แต่ละคนมีรายได้ประมาณเดือนละ 2,000 – 2,500
ต่อคน
7. การมีเอกลักษณ์ ลวดลาย ที่สะท้อนความเป็นชุมชน
การทอผ้ากะเหรี่ยงแบบทอเอว โดยใช้สีธรรมชาติ อันเป็นเอกลักษณ์ของชาวกระเหรี่ยงบ้าน
หนองปู คือความเป็นพื้นบ้านของลวดลายและสีสัน ความมีคุณภาพทุกเส้นไยของฝ้าย และสิ่งที่เป็นความภาคภูมิใจของชาวกระเหรี่ยงบ้านหนองปู คือ ลวดลายของผ้า
8. วัตถุดิบ
ความสัมพันธ์ของวัตถุดิบกับทรัพยากรในท้องถิ่น
วัตถุดิบที่ใช้ในการผลิตราคาถูก/หาง่ายเนื่องจากสามารถผลิตได้ในท้องถิ่น
1. ฝ้าย ต้นฝ้ายปลูกในทั่วทุกภาคของประเทศไทย ปลูกได้ทุกฤดูกาล ระยะเวลาในการเพาะปลูก ฤดูกาลเก็บเกี่ยว ใช้เวลา 3 เดือน ไม่ส่งผลเสียต่อความอุดมสมบูรณ์ของต้น ไม่มีพิษภัยต่อมนุษย์
2. วัสดุธรรมชาติ ที่นำมาใช้ย้อมสี หาได้ง่ายในพื้นที่ และมีราคาถูก ขนุน ขมิ้น ข่า ขึ้เหล็ก ดอกอัญชัน ตะโก ประดู่ เพกา ไม้สล้าง ใบสับประรด ยอดส้มป่อย ต้นคราม ใบไม้สัก มาย้อมให้มีสีสันสีที่ได้เป็นสีที่ได้จากการย้อมสีธรรมชาติ
วัตถุดิบสะท้อนความเป็นภูมิปัญญา
วัสดุธรรมชาติที่นำมาย้อมสี ส่วนใหญ่ เป็นพืชผักที่ใช้ประกอบอาหารในชีวิตประจำวันของชาวกะเหรี่ยงหนองปู ตัวอย่างเช่น ขนุน ขมิ้น ข่า ขี้เหล็ก ดอกอัญชัน ตะโก ประดู่ เพกา ไม้สร้าง ฯลฯ เมื่อนำมาปรุงอาหารจะปรากฏสีสันต่าง ๆ หลากหลาย จึงคัดน้ำมาย้อมสีผ้าจนเป็น
เอกลักษณ์ของชาวกะเหรี่ยงสืบมา ปัจจุบันมีการพัฒนาฝีมือ โดยใช้อุปกรณ์สมัยใหม่ มีลวดลาย สีสัน มีการประยุกต์ลายใหม่ ๆ มากขึ้น มีความคิดริเริ่มสร้างสรรค์ มีความละเอียดในการถักทอ
ปัจจุบันวัตถุดิบที่นำมาทอมาจากโรงงาน ฝ้ายมาจากประเทศพม่า
องค์ประกอบของผลิตภัณฑ์
ผลิตภัณฑ์ผ้าทอเอวกะเหรี่ยงหนองปู เริ่มต้นจากการทำไว้ใช้ในครัวเรือน ต่อมาได้รับการส่งเสริม สนับสนุนจากส่วนราชการต่าง ๆ อาทิ เพื่อพัฒนาคุณภาพผลิตภัณฑ์ มีการเพิ่มมูลค่าผลิตภัณฑ์โดยจากเดิมนำผ้าทอมาตัดเย็บเป็นเครื่องนุ่งห่ม และกระเป๋า ปัจจุบันมีผลิตภัณฑ์จากผ้าทอที่หลากหลาย ได้แก่ ผ้าคลุมเตียง ผ้าม่าน ผ้าปูโต๊ะ ผ้าคลุมตู้เย็น ถุงย่าม กระเป๋า ที่เก็บซองจดหมาย ตุง ที่รองจาน ฯลฯ
9. กระบวนการผลิต
วัสดุอุปกรณ์ที่ใช้ในการผลิต
ดอกฝ้าย ดอกฝ้ายตุ่น ดอกฝ้ายขาว นำมาตากแดด เพื่อให้บานฟู
วัสดุธรรมชาติที่ใช้ในการย้อมสี
- ไม้ขนุน
- ขมิ้น
- ข่า
- ดอกอัญชัน
- ตะโก
- ประดู่
- เพกา
- ไม้สล้าง
เครื่องอิดฝ้าย
เมื่อนำมาตากแดด แล้วนำมาอิด
เครื่องยิงฝ้าย
เมื่ออิดฝ้ายเสร็จแล้วนำฝ้ายมายิง เพื่อให้ฝ้ายบานฟู แล้วนำมากิก
เครื่องปั่นฝ้าย
เมื่อกิกฝ้ายเสร็จแล้ว นำมาปั่นฝ้าย เพื่อให้เป็นเส้นด้าย นำมาย้อมสีสันต่าง ๆ แล้วทอเป็นผืนผ้า
10. ขั้นตอนการผลิต
การพัฒนากระบวนการผลิตจากอดีตถึงปัจจุบัน ได้นำการพัฒนาหมู่บ้านที่ยั่งยืนด้านการนำหัตกรรมผ้าทอมาประยุกต์เพิ่มมูลค่าผลิตภัณฑ์ที่หลากหลาย ผลิตภัณฑ์ตามความต้องการของลูกค้าก่อให้เกิดรายได้เสริม และนำมาสู่รายได้หลักของหมู่บ้านในที่สุด เริ่มต้นจาก
1. ทำไว้ใช้ในครัวเรือน
2. มีการรวมตัวจัดตั้งกลุ่มอาชีพทอผ้ากะเหรี่ยงหนองปูแบบทอเอว ขึ้นในปี พ.ศ. 2536 สมาชิกก่อตั้ง 8 คน ปัจจุบันมีสมาชิก 80 คน โดยการสนับสนุนของ พัฒนาชุมชนอำเภอดอยเต่า
3. มูลนิธินิคมสร้างตนเองเขื่อนภูมิพล สนับสนุนทุนดำเนินการ 18,000 บาท ปี 2536 (รณรงค์เพิ่มสมาชิกมีสมาชิกทั้งหมด 36 คน)
4. อบต.บงตัน สนับสนุนงบประมาณก่อสร้างอาคาร/ที่ทำการกลุ่มทอผ้า เพื่อใช้เป็นสถานที่ในการถ่ายทอดองค์ความรู้ให้แก่เยาวชน เป็นที่จัดแสดงและจำหน่ายผลิตภัณฑ์ของกลุ่ม
ปี 2542 วงเงิน 110,000 บาท
5. นิคมสร้างตนเองเขื่อนภูมิพลอำเภอดอยเต่า สนับสนุนทุนดำเนินการกลุ่มเพื่อจัดซื้อวัสดุอุปกรณ์ขยายกิจการกลุ่ม วงเงิน 60,000 บาท ปี 2544
6. ปี 2546 กาชาดจังหวัดเชียงใหม่ สนับสนุนก่อสร้างอาคารเพิ่มอีก 1 หลัง วงเงิน 50,000 บาท
7. ปี 2546 นิคมสร้างตนเองเขื่อนภูมิพล สนับสนุนทุนดำเนินการอีก 66,000 บาท ปี 2544
8. ปัจจุบันกลุ่มมีทุนดำเนินการ 300,000 บาท มีอาคาร 2 หลัง ก่อสร้างบนที่ดินเนื้อที่ 1 งาน
9.สถาบันวิจัยและพัฒนาวิทยาศาสตร์ และเทคโนโลยีมหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ปี 43 (วิธีการย้อมสีโดยใช้วัสดุจากธรรมชาติ)
10. ผลงานดีเด่น
- ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นสินค้า นตผ.ของอำเภอ/จังหวัด
- ปี 2547 ได้รับการคัดสรรให้เป็นสินค้า OTOP ระดับ 3 ดาว จำนวน 4 ผลิตภัณฑ์ คือ
1) ตั้งกลุ่มเตียงเดี่ยว
2) ตุง
3) ผู้กลุ่มเอนกประสงค์
4) ผ้าม่าน
- ปี 2545 ได้รับรางวัลที่ 3 จากการประกวดผ้าทอระดับภาค ปี 2545 จากศูนย์ส่งเสริม
อุตสาหกรรมภาคเหนือ
- การใช้เทคโนโลยีการผลิต
มีการใช้ไม้ยกให้มีลวดลายสวยงาม มีการพัฒนาด้านฝีมือ มีความคิดริเริ่มสร้างสรรค์
11. ประโยชน์
เจ้าของชุมชนใช้หรือมีความสัมพันธ์กับผลิตภัณฑ์ด้านใด
- เดิมราษฎรบ้านหนองปู ทุกครัวเรือนประกอบอาชีพเกษตรกรรม การเพาะปลูกและ
เลี้ยงสัตว์ รายได้หลักมาจากสินค้าเกษตรกรรม อาชีพหัตถกรรมเป็นเพียงรายได้เสริมเท่านั้น
- ปัจจุบันรายได้จากการประกอบอาชีพเกษตรกรรมอย่างเดียวไม่เพียงพอต่อการใช้
จ่ายในครอบครัว เนื่องจากขาดแคลนน้ำเพื่อใช้ในการเกษตร ทำให้ผลผลิตตกต่ำ
ดังนั้น หัตถกรรมผ้าทอ และผลิตภัณฑ์ จากสิ่งทอบ้านหนองปู จึงเปรียบเสมือนสายน้ำที่
หล่อเลี้ยงประชาชนบ้านหนองปู ทุกหลังคาเรือนให้มีกินมีใช้ มีคุณภาพชีวิตที่ดี เพื่อสืบสานภูมิปัญญาที่มีคุณค่าสืบไป
12. รูปแบบหรือประเภทผลิตภัณฑ์ (เอกลักษณ์หรือจุดเด่นผลิตภัณฑ์)
ผลิตภัณฑ์ผ้าทอพื้นเมืองกะเหรี่ยงหนองปู มีความแตกต่างจากผ้าทอพื้นเมืองทั่วไป กล่าวคือ เป็นผ้าทอที่ไม่ใช้กี่ หรือกี่กระตุก เหมือนผ้าทอทั่วไป แต่เป็นผ้าทอที่ใช้ด้ายผูกยึดกับเอวของผู้ทอ ที่เป็นจุดเด่นของผ้าทอบ้านหนองปู คือลวดลายของผ้า ไม่เหมือนผ้าทอกระเหรี่ยงทั่วไป ส่วนด้านรูปทรงของผ้าจะเหมือนกัน
รูปแบบ/เอกลักษณ์/จุดเด่น
ผ้าทอพื้นเมืองกะเหรี่ยงหนองปู ผ้าทอทั่วไป
1. การทอผ้าด้วยมือโดยใช้ฝ้ายผูกติดกับเอว ไม่ใช้กี่
2. ผ้าทอย้อมสีธรรมชาติ
3. มีลวดลายเป็นเอกลักษณ์ของชาวกะเหรี่ยง
4. ไม่ใช้เทคโนโลยีในการผลิตผลิตภัณฑ์ทุกชิ้น
5. เย็บด้วยมือ 1. ใช้กี่กระตุก หรือกี่ทั่วไปหรือทอด้วยเครื่อง
2. ใช้สีเคมี/สีเคมีผสมสีธรรมชาติในการย้อม
3. มีลวดลายเป็นเอกลักษณ์ของแต่ละท้องถิ่น
4. ใช้เทคโนโลยีในการผลิต
5. เย็บด้วยจักร/เครื่องจักร
13 คุณภาพมาตรฐาน
ผลิตภัณฑ์ทุกชิ้น ปราณีตสวยงาม มีสีสันลวดลาย เป็นเอกลักษณ์ ของชาวกะเหรี่ยง ขณะนี้อยู่ระหว่างการขอ มยช. จากกระทรวงอุตสาหกรรม
14. บรรณานุกรม
1. เอกสารข้อมูลตำบลพัฒนาดีเด่น อำเภอดอยเต่า ปี 2547
2. หนังสือแนวทางการดำเนินงานสร้างตำนานผลิตภัณฑ์ (Story of Product) กรมการพัฒนาชุมชน กระทรวงมหาดไทย
3. กรณีศึกษาเรื่อง การดำเนินงานกลุ่มทอผ้าบ้านหนองปู ของนายวัฒนา ศรีวิรัช สำหรับใช้ประกอบการประเมินบุคคลเพื่อแต่งตั้งให้ดำรงตำแหน่งผู้ปฏิบัติงานที่มีประสบการณ์ ระดับ 6 ว ครั้งที่ 1 ปี 2547
15. บุคลานุกรม
ประกอบด้วย
- ชาวบ้าน
- สมาชิกกลุ่ม
- ปราชญ์ชาวบ้าน
- ตัวแทน อบต.
- สถาบันการศึกษา (โรงเรียน)
- จนท.มูลนิธิเขื่อนภูมิพล
- พัฒนาชุมชน
- อื่นๆฯลฯ
gianicolo@teenager.hung” rel=”nofollow”>.…
ñïñ….
letterhead@antoine.oh” rel=”nofollow”>.…
благодарствую….
alec@sternly.hospitals” rel=”nofollow”>.…
hello!!…
spats@grayed.trollop” rel=”nofollow”>.…
ñïàñèáî çà èíôó!!…
highways@revise.pilgrimages” rel=”nofollow”>.…
hello!!…
aimo@gouging.hicks” rel=”nofollow”>.…
thank you!…
restitution@sidemen.scribe” rel=”nofollow”>.…
tnx….
havoc@putains.grosss” rel=”nofollow”>.…
ñïñ çà èíôó!!…
polytechnic@shrill.hail” rel=”nofollow”>.…
ñïñ!!…
nuzzled@modernization.unimaginative” rel=”nofollow”>.…
ñïàñèáî!…
reasoned@mules.brendan” rel=”nofollow”>.…
ñïñ çà èíôó….
eddie@scoop.fate” rel=”nofollow”>.…
ñïñ!!…
injunction@pits.dalbert” rel=”nofollow”>.…
tnx….
neuronal@pines.larkins” rel=”nofollow”>.…
ñïñ….
commandant@wickets.conants” rel=”nofollow”>.…
áëàãîäàðåí….
seas@automotive.tends” rel=”nofollow”>.…
tnx!!…
cadenza@spurns.resistive” rel=”nofollow”>.…
thanks for information….
philippi@burrow.collaborators” rel=”nofollow”>.…
ñýíêñ çà èíôó!…
scholastica@farmwifes.piazzo” rel=”nofollow”>.…
ñïñ….
mastering@embroiled.arsines” rel=”nofollow”>.…
ñïñ!…
coverlet@uncap.ownership” rel=”nofollow”>.…
ñýíêñ çà èíôó!!…
interlobular@judith.braque” rel=”nofollow”>.…
tnx for info….
antler@exacted.wyckoff” rel=”nofollow”>.…
ñïñ!…
stritch@tales.monochromes” rel=”nofollow”>.…
ñïñ çà èíôó!!…
hydroxazine@woolworths.suitcase” rel=”nofollow”>.…
ñïñ!!…
cincinnati@lauro.songful” rel=”nofollow”>.…
ñïñ….